Pod względem profilaktyki zdrowotnej Polska zajmuje jedno z ostatnich miejsc w Europie. Tymczasem inwestycja w działania profilaktyczne może pomóc uniknąć 40–50 proc. przypadków chorób cywilizacyjnych lub znacznie opóźnić ich rozwój – oceniają eksperci. Specjaliści w wielu dziedzinach medycyny i ochrony zdrowia rozmawiali o tym we wtorek podczas debaty think tanku Medyczna Racja Stanu.
Fot. x.com/MedycznaRacjaSt
Współzałożycielka Medycznej Racji Stanu Grażyna Mierzejewska oceniła, że bez edukacji, profilaktyki i dobrej diagnostyki, które składają się na kulturę zdrowotną kraju, nie można mówić o sukcesie w ochronie zdrowia. Przytoczyła wyniki raportu niemieckiej firmy STADA na 2023 r., które wskazują, że pod względem wykonywania badań profilaktycznych Polska zajmuje jedno z ostatnich miejsc w Europie (badaniem objęto 32 tys. pacjentów z 16 europejskich krajów). – Jesteśmy na przedostatnim miejscu – po Serbii i przed Rumunią. Przodują Holandia i Wielka Brytania – wymieniała Mierzejewska. Najwięcej badań robią osoby w grupie 40–50 lat, a następnie osoby w wieku emerytalnym. – Oznacza to, że młodzi ludzie się nie badają – podkreśliła.
Dr Janusz Meder, prezes Polskiej Unii Onkologii ocenił, że nie można liczyć na powodzenie działań profilaktycznych bez dobrych nakładów na ten cel. – W Polsce na profilaktykę wydajemy tylko jedną dziesiątą PKB – zaznaczył onkolog. Przypomniał, że – zgodnie z szacunkami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) – dzięki inwestycji odpowiednio dużych środków w edukację zdrowotną, prewencję i wczesną diagnostykę, można by zapobiec od 40 do 50 proc. przypadków chorób cywilizacyjnych bądź opóźnić ich rozwój. Pozwoliłoby to zaoszczędzić 10 razy więcej na leczeniu.
Eksperci wyjaśnili, że profilaktyka zdrowotna polega na walce ze starymi nawykami – jak niezdrowa dieta, palenie papierosów i picie alkoholu – oraz nabywaniu nowych zdrowych nawyków, jak zdrowe odżywianie się, aktywność fizyczna, szczepienie się, udział w badaniach profilaktycznych.
Mierzejewska podkreśliła, że specjaliści wiążą duże nadzieje z faktem, że od 1 stycznia 2025 r. w szkołach pojawi się przedmiot edukacja zdrowotna. Zaznaczyła zarazem, że w składzie komitetu, który przygotuje wytyczne na temat programu tych zajęć, brakuje m.in. dietetyka i kardiologa. – Tymczasem nasze polskie dzieci są najbardziej otyłe w Unii Europejskiej. Otyłość to wrota do ponad 200 różnych chorób – zwróciła uwagę.
Prof. Mariusz Wyleżoł, kierownik Warszawskiego Centrum Kompleksowego Leczenia Otyłości i Chirurgii Bariatrycznej w Szpitalu Czerniakowskim w Warszawie, podkreślił, że wśród ponad 200 powikłań otyłości znajdują się nie tylko schorzenia kardiologiczne i metaboliczne, jak otyłość, ale również nowotwory. – W przypadku otyłości ryzyko pojawienia się choroby nowotworowej rośnie o ok. 50 proc. Z kolei leczenie otyłości zmniejsza częstość zgonów w przebiegu nowotworów złośliwych o ok. 50 proc. – tłumaczył ekspert.
Przypomniał, że przed dwoma miesiącami odbyły się konsultacje publiczne na temat pilotażowego programu zachowawczego leczenia otyłości – KOS-BMI 30 Plus. Obecnie pacjenci i lekarze czekają na jego wdrożenie. Do programu będą się mogły dostać osoby w wieku powyżej 18 lat ze zdiagnozowaną otyłością (BMI powyżej 30), która jest spowodowana nadmierną podażą energii i u których rozpoznano co najmniej jedno z dziewięciu powikłań otyłości. Jest to już drugi po KOS-BAR (chirurgiczne leczenie otyłości olbrzymiej) program kompleksowego leczenia otyłości.
– Zakłada on kompleksowe leczenie otyłości, ale nie umożliwia farmakologicznego leczenia chorych ze środków publicznych. A niestety, wśród chorych na otyłość większość stanowią osoby, które mają mocno ograniczone możliwości finansowe – zaznaczył prof. Wyleżoł.
Prof. Lucyna Ostrowska, prezes Polskiego Towarzystwa Leczenia Otyłości podkreśliła, że obecnie dostępna jest farmakoterapia, która działa na podstawowe przyczyny otyłości.
Nowoczesna farmakoterapia, oparta na tzw. podwójnym agoniście receptorów polipeptydu insulinotropowego zależnego od glukozy (GIP) oraz glukagonopodobnego peptydu-1 (GLP-1), zaczyna swoją skutecznością doganiać efektywność chirurgii bariatrycznej, oceniła specjalistka. U dużego odsetka pacjentów pozwala ona uzyskiwać redukcję masy ciała o co najmniej 15-17 proc., co utrzymuje się w czasie. – Poza leczeniem otyłości pozwala nam to na leczenie powikłań otyłości, jak cukrzyca typu 2 – oceniła prof. Ostrowska.
Prof. Wyleżoł podkreślił, że przynajmniej dla części otyłych pacjentów powinna pojawić się refundacja leczenia farmakologicznego. – Nie możemy tych chorych bez tej możliwości zostawić, bo jako społeczeństwo ponosimy koszty leczenia wszystkich powikłań otyłości – zaznaczył.
Obecny na debacie prof. Jarosław Pinkas, konsultant krajowy w dziedzinie zdrowia publicznego, podkreślił, że obecnie wielkim problemem w zakresie zdrowia publicznego są odmowy szczepień profilaktycznych. – Mieliśmy ponad 80 tysięcy odmów szczepień ochronnych w 2023 r. To oznacza, że niedługo będziemy świadkami utraty odporności populacyjnej i dramatów spowodowanych chorobami zakaźnymi (...) oraz ich powikłaniami, z którymi do tej pory lekarze w Polsce się nie spotykali, np. powikłaniami odry czy polio – tłumaczył ekspert.
Konsultant krajowy w dziedzinie chorób zakaźnych prof. Miłosz Parczewski zwrócił uwagę na konieczność wdrażania profilaktyki chorób zakaźnych w starzejącej się populacji. W jego ocenie wszystkie szczepionki, które zmniejszają ryzyko ciężkiego przebiegu chorób zakaźnych u osób w wieku 65 lat i więcej, powinny być refundowane dla tej grupy wiekowej. Chodzi o szczepienia przeciwko wirusowi ospy wietrznej i półpaśca (VZV), wirusowi RSV oraz przeciw pneumokokom.
Prof. Krzysztof Tomasiewicz, kierownik Kliniki Chorób Zakaźnych w Samodzielnym Szpitalu Publicznym w Lublinie dodał, że szczepienie przeciw półpaścowi powinno być również refundowane niezależnie od wieku osobom szczególnie narażonym na półpaśca i jego powikłania. Chodzi przede wszystkim o pacjentów z obniżoną odpornością, chorych na nowotwory, otrzymujących chemioterapię lub steroidoterapię, leczonych immunosupresyjnie, a także zakażonych HIV.
– Przebieg choroby zakaźnej u każdego pacjenta z immunosupresją jest nieprzewidywalny i piorunujący. To jest szczególna populacja. A tych pacjentów będzie przybywać, bo coraz więcej osób leczonych jest lekami immunosupresyjnymi – ocenił specjalista. Chodzi między innymi o leki biologiczne stosowane w dermatologii, gastroenterologii, reumatologii i neurologii, w leczeniu stwardnienia rozsianego. – Nieszczepienie tych pacjentów to igranie z ogniem – ocenił prof. Tomasiewicz.
Obecnie na finansowanie szczepionki przeciw półpaścowi w 50 procentach mogą liczyć osoby w wieku 65 lat i starsze z grup ryzyka. Za jedną dawkę muszą zapłacić 375,53 zł, a konieczne jest przyjęcie dwóch dawek w odstępie dwóch miesięcy.
