19 marca – Międzynarodowy Dzień Inwalidów i Osób Niepełnosprawnych

Polski system orzekania o niepełnosprawności jest bardzo zawiły. W przepisach brak spójnego nazewnictwa. Elementy zawarte w poszczególnych dokumentach czasami nie wystarczają do uzyskania należnych świadczeń i osoba, które o nie wnioskuje, musi się poddać kolejnym badaniom.

Fot. Pixabay.com

W zależności od przyjętych kryteriów liczba Polaków z niepełnosprawnością może się mieścić w zakresie od 4,7 mln osób (GUS) do 7,7 mln (Eurostat). Według unijnej definicji niepełnosprawności różne jej rodzaje dotykają niemal co piątej osoby (23%). Główne przyczyny niepełnosprawności to w przypadku Polaków uszkodzenia i choroby narządu ruchu, choroby układu krążenia, uszkodzenia i choroby narządu wzroku oraz choroby neurologiczne.

Na podstawie różnych badań społecznych przypuszcza się, że prawne orzeczenie o niepełnosprawności uzyskało 3,8 mln Polaków, w tym 194 tys. dzieci w wieku 0-15 lat. W celach rentowych niepełnosprawność prawną orzeka ZUS. W tzw. celach pozarentowych orzecznictwo prowadzą powiatowe lub wojewódzkie zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności. System orzekania o niepełnosprawności jest jednak w Polsce bardzo zawiły. W obowiązujących przepisach brak m.in. spójnego nazewnictwa, a wydawane orzeczenia nie są względem siebie równorzędne. Czasami elementy zawarte w jednym dokumencie nie wystarczają do uzyskania należnych świadczeń i osoba, które o nie wnioskuje, musi poddać się badaniom wymaganym przez inną instytucję.

Badania pokazują, że poziom zamożności osób z niepełnosprawnością jest nieznacznie niższy niż osób sprawnych. 70% tej grupy kwalifikuje się do trzech najniższych grup dochodowych, tymczasem w populacji osób sprawnych jest to mniej niż 60%. W 2014 r. 61% osób z niepełnosprawnością miało co najwyżej wykształcenie zasadnicze zawodowe. Tylko co dziesiąta osoba miała wykształcenie wyższe, podczas gdy wśród pozostałych osób dorosłych niemal co czwarta. Generalnie kobiety były lepiej wykształcone niż mężczyźni. Zdecydowana większość osób z niepełnosprawnością, niemal 80%, określiła się jednak jako bierna zawodowo, tylko co piąta pracowała lub poszukiwała pracy.

W Polsce sytuacja osób z niepełnosprawnością na rynku pracy nie zmienia się od wielu lat. Aktywizacji zawodowej nie sprzyja ani rekordowo niskie bezrobocie (8,3% w grudniu 2016 r.), ani zachęty dla pracodawców - głównie w postaci dofinansowań pensji. Także projekty wielu organizacji pozarządowych nie przekładają się na poprawę w tym zakresie. Fundacja Integracja ponad 12 lat temu oraz w styczniu br. zadała czytelnikom portalu Niepelnosprawni.pl to samo pytanie „Dlaczego niewiele osób niepełnosprawnych pracuje?”. Zarówno wtedy, jak i teraz, 73% odpowiedziało, że: „pracodawcy nie chcą ich zatrudniać”, 9 % wybrało odpowiedź, że „nie opłaca im się, wolą żyć z renty”. Obecnie 9% wskazało również, że osoby z niepełnosprawnością „nie potrafią szukać pracy” oraz, że „nie chcą pracować”.

- Wskazywanie winy po stronie pracodawców może być jednak tarczą, za którą chowają się osoby z niepełnosprawnością - komentuje wyniki prezes Integracji Piotr Pawłowski. - Na sytuację tę wpływa wiele czynników, choćby to, czy ktoś mieszka w mieście, czy na wsi. Niewątpliwie jest to jednak sygnałem dla rządzących, że należy zadbać nie tylko o zaspokojenie „głodu” pracodawców, lecz zmienić cały mechanizm wspierania aktywności zawodowej osób z niepełnosprawnością. W Unii Europejskiej zatrudnienie udaje się znaleźć średnio co drugiej osobie z tej grupy.