Przyczyny: uszkodzenie zazwojowych włókien zaopatrujących zwieracz źrenicy i mięsień rzęskowy wskutek np. wirusowego zapalenia zwoju rzęskowego, neuropatii autonomicznej, np. w przebiegu zespołu Guillaina i Barrego.
Rozszerzenie źrenicy spowodowane przez leki mydriatyczne
Objawy: w przypadku rozszerzenia źrenic przez leki źrenica jest z reguły znacznie szersza (często ma 8–9 mm) niż w pozostałych przypadkach anizokorii. Źrenica nie reaguje ani na światło, ani na bliskość (brak reakcji źrenic towarzyszącej odruchowi akomodacyjno-konwergencyjnemu). Nie towarzyszą jej zaburzenia ruchomości gałek ocznych, ustawienia powiek, nie też stwierdza się zmian w dnie oka. Wyjątek stanowią zaburzenia widzenia z bliska, związane z porażeniem akomodacji wywołanym przez te leki.
Przyczyny: przypadkowe lub celowe podanie leków mydriatycznych (np. stare krople oczne w domu, zatarcie oka przy podawaniu leków innej osobie, praca w systemie ochrony zdrowia i kontakt z lekami rozszerzającymi źrenicę). Mechaniczne poszerzenie źrenicy: uszkodzenie zwieracza źrenicy skutkiem: urazu oka, zabiegu okulistycznego (np. operacja zaćmy), przebytego zapalenia przedniego odcinka błony naczyniowej (z reguły źrenica jest wówczas nieregularna i może kształtem przypominać np. liść koniczyny).
Przejściowa anizokoria
Niekiedy towarzyszy np. migrenowym bólom głowy.
Zespół Hornera (porażenie oczno-współczulne): uszkodzenie drogi współczulnej odruchu źrenicznego.
Objawy: jednostronne zwężenie źrenicy (na skutek przewagi działania zwieracza źrenicy; często różnica między źrenicami <2 mm; anizokoria jest bardziej nasilona w ciemnym pomieszczeniu), odruch źrenicy na światło i bliskość występuje, jednak źrenica po stronie uszkodzenia rozszerza się z trudem i z pewnym opóźnieniem, opadnięcie powieki górnej i uniesienie powieki dolnej (ok. 1–2 mm), po tej samej stronie, zmniejszone wydzielanie potu (anhydroza) po stronie uszkodzenia (w przypadku uszkodzenia poniżej zwoju szyjnego górnego), różnobarwność tęczówek (w przypadkach zespołu wrodzonego).
Wrodzony zespół Hornera: rzadki zespół powstający wskutek uszkodzenia splotu barkowego podczas porodu, czasem wywołany przez guzy, infekcje wirusowe, inne urazy
Nabyty zespół Hornera:
- ośrodkowy: niedokrwienie pnia mózgu (zespół boczny opuszki Wallenberga), zawały i krwotoki mózgu, stwardnienie rozsiane, urazy
- przedzwojowy: uszkodzenie rdzenia w górnym odcinku piersiowym i dolnym szyjnym (urazy, guzy)
- zazwojowy: patologia w obrębie tętnicy szyjnej, ucha środkowego, zatoki jamistej (często współistnieje z uszkodzeniem n. III › objawy zespołu Hornera zamaskowane przez ptozę i rozszerzenie źrenic).
Ryc. Nierówność źrenic - algorytm postępowania