Ból obejmujący powieki dla pacjentów jest z reguły łatwy do umiejscowienia. Ponadto niejednokrotnie towarzyszą mu widoczne gołym okiem zmiany (zaczerwienienie, obrzęk, guzek).
Nieprawidłowy wzrost rzęs (trichiasis)
Przyczynę bólu o różnym nasileniu stanowi bezpośredni kontakt rzęs z powierzchnią gałki ocznej, zwłaszcza z rogówką, i powstające w konsekwencji tego kontaktu ubytki nabłonka.
Przyczyny samoistne: urazy powiek, oparzenia, przewlekłe gronkowcowe zapalenie brzegów powiek, pemfigoid bliznowaciejący, jaglica.
Objawy: od dyskomfortu do silnego bólu, który zmniejsza się po odciągnięciu powieki od oka. Oglądając oko, można stwierdzić, że rzęsy dotykają powierzchni oka, w rogówce może wystąpić erozja (ubytek nabłonka, który można uwidocznić, wybarwiając powierzchnię oka fluoresceiną dostępną w postaci jałowych jednorazowych pasków), niekiedy wytwarza się łuszczka.
Postępowanie: do czasu zaopatrzenia chirurgicznego maść lub żel, tymczasowa terapeutyczna soczewka kontaktowa. Leczenie chirurgiczne – epilacja rzęs (efekt nietrwały, nawrót dolegliwości po 4–6 tyg.), krio-, elektro- lub laserokoagulacja mieszków włosowych rzęs.
Podwinięcie powieki (entropion)
Nieprawidłowe ustawienie powieki (najczęściej dolnej), przy którym rzęsy stykają się z powierzchnią gałki ocznej.
Przyczyny: zmiany inwolucyjne powiek (starcze), bliznowacenie (po urazach lub oparzeniach chemicznych, pemfigoid bliznowaciejący, zespół Stevensa i Johnsona), wrodzone, ostre spastyczne.
Objawy: ból o różnym natężeniu, zmniejszający się po odciągnięciu powieki, zadrażnienie spojówkowe, wydzielina śluzowa, erozja rogówki.
Postępowanie: przymocowanie tymczasowo powieki do skóry policzka za pomocą przylepców, zastosowanie maści lub żelu, tymczasowa terapeutyczna soczewka kontaktowa. Leczenie chirurgiczne. W przypadku ostrego spastycznego podwinięcia powieki – toksyna botulinowa.
Jęczmień (hordeolum)
Jęczmień zewnętrzny (hordeolum externum) – ostre bakteryjne zapalenie gruczołów przyrzęsowych Zeisa lub łojowych gruczołów Molla. Jęczmień wewnętrzny (hordeolum internum) – ostre bakteryjne zapalenie gruczołów tarczkowych Meiboma najczęściej wywołane przez gronkowce. Gradówka (chalazion) – niebolesny guzek spowodowany ziarninowaniem w obrębie jęczmienia; czynniki predysponujące: trądzik różowaty, łojotok, łojotokowe zapalenie skóry, zakażenie nużeńcem ludzkim (demodecosis), cukrzyca. Często jęczmień rozwija się na podłożu przedniego zapalenia brzegów powiek (blepharitis anterior), które objawia się zaczerwienieniem brzegu powieki i obecnością łuseczek w skórze oraz wokół rzęs, lub tylnego zapalenia brzegów powiek (blepharitis posterior) z zablokowaniem ujść gruczołów Meiboma, objawiającym się występowaniem małych żółtawych „kuleczek” wydzieliny łojowej w brzegu powieki (meibomiana).