Zakończenie izolacji
Najwięcej kontrowersji i trudności logistycznych
wywołuje czynność polegająca na zdjęciu izolacji
domowej. Wspomniany wcześniej art. 34
ust. 4 u.z.z.z. pozwala Ministrowi Zdrowia określić
obowiązki lekarza lub felczera w przypadku
podejrzenia lub rozpoznania zakażenia lub choroby
zakaźnej uruchamiające przymusową hospitalizację/
izolację. Minister Zdrowia obowiązki te
wskazał w § 3 rozporządzenia z dnia 7 marca 2020
roku (Dz.U. 2020, poz. 375). Obowiązek podjęcia
przez lekarza, który podejrzewa lub rozpoznaje
chorobę powodującą powstanie obowiązku hospitalizacji,
decyzji o zakończeniu leczenia w ramach
izolacji odbywanej w warunkach domowych dodano w rozporządzeniu zmieniającym rozporządzenie z 14 marca 2020 roku (Dz.U. 2020, poz. 438). Powyższy przepis zupełnie nie przystawał do rzeczywistości. Duże szpitale zakaźne konsultują
od kilkudziesięciu do kilkuset pacjentów
dziennie. Każdego dnia większość pacjentów oczekujących
na wyniki badań odsyła się na izolację
domową. Nad tymi chorymi szpital nie sprawuje
formalnie opieki. Zgodnie z definicją legalną
zawartą w art. 2 ust. 1 pkt 9 ustawy z dnia 15
kwietnia 2011 roku o działalności leczniczej (tekst
jedn.: Dz.U. 2020, poz. 295) szpital to „zakład
leczniczy, w którym podmiot leczniczy wykonuje
działalność leczniczą w rodzaju świadczenia szpitalne”, z kolei świadczenie szpitalne (pkt 11)
to „wykonywane całą dobę kompleksowe świadczenia
zdrowotne polegające na diagnozowaniu,
leczeniu, pielęgnacji i rehabilitacji, które nie mogą
być realizowane w ramach innych stacjonarnych i całodobowych świadczeń zdrowotnych lub ambulatoryjnych
świadczeń zdrowotnych”. O ile sama
czynność polegająca na formalnym zakończeniu izolacji u osoby podejrzanej o zachorowanie,
lecz z ujemnym wynikiem badania, nie stanowi
większej trudności, o tyle ocena stanu zdrowia
pacjenta oraz uzyskanie 2 ujemnych kontrolnych
wyników badań u osoby chorej już tak. Zakończenie
izolacji wymaga w tym przypadku 2-krotnego
udania się do miejsca odbywania izolacji domowej w celu pobrania wymazów i oceny stanu
zdrowia, a to co do zasady wykracza poza zakres
obowiązków pracowniczych lekarzy oraz zakres
usług świadczonych przez szpitale. Alternatywnie
pacjent może zostać dowieziony do szpitala w celu konsultacji i przeprowadzenia diagnostyki.
Konieczne jest wówczas utworzenie specjalnych
zespołów wyjazdowych realizujących planowe zlecenia
szpitali na transport takich pacjentów.
Po 3 tygodniach obowiązywania rozporządzenia
oraz organizacyjnego chaosu przepis zmieniono. W cytowanym wcześniej rozporządzeniu z dnia 6 kwietnia 2020 roku (Dz.U. 2020, poz.
607) zapis dotyczący obowiązku zakończenia izolacji
się nie pojawił. Dla ministra problem zniknął,
ale pacjent pozostał w sytuacji patowej. Obecnie
nikt bowiem nie poczuwa się do odpowiedzialności
za sprawowanie opieki nad chorym w izolacji
domowej. Brak precyzyjnej procedury kontroli
sprawia, że w oczekiwaniu na zakończenie
izolacji ozdrowieńcy nie mogą powrócić
do normalnego życia społecznego, w tym
zawodowego. Jak pokazuje praktyka, na pacjentów
odesłanych na izolację domową nakłada
się nieuzasadnione kwarantanny albo też nie
sprawuje się nad nimi żadnej kontroli. W części
ośrodków opiekę przejmują oddelegowani lekarze
oddziałów szpitalnych.
Poważnym niedopatrzeniem legislacyjnym
jest więc brak precyzyjnej ścieżki postępowania
zmierzającej do zakończenia izolacji realizowanej w warunkach domowych. Przypadki, w których
jakakolwiek forma ograniczenia wolności jednostki
jest inicjowana lub przedłużana bez wyraźnej
podstawy prawnej, należy zakwalifikować jako
naruszenie praw człowieka i należnych mu podstawowych
wolności. Tego rodzaju niedopatrzenie
może również skutkować odpowiedzialnością odszkodowawczą
Skarbu Państwa. Warto przypomnieć,
że w orzecznictwie Europejskiego Trybunału
Praw Człowieka przyjmuje się, że jakakolwiek forma izolacji jednostki jest dopuszczalna w razie uzyskania pozytywnej odpowiedzi na pytanie:
1) czy rozprzestrzenianie się danej choroby jest
niebezpieczne dla zdrowia i bezpieczeństwa
publicznego?
2) czy zastosowane środki są współmierne do zagrożenia?6
O ile odpowiedź na oba pytania zdaje się pozytywna w momencie podejmowania decyzji o poddaniu
osoby przymusowej izolacji, o tyle sytuacja się
zmienia, gdy znikną ustawowe przesłanki do jej
stosowania, określone w art. 33 i 35 u.z.z.z.
Wobec braku należytych rozwiązań ustawowych
optymalnym postępowaniem wydaje się
przeprowadzenie badań kontrolnych we wskazanym
przedziale czasowym na zlecenie sanepidu
przez wydzielone do tego celu zespoły wyjazdowe
pogotowia ratunkowego. Z kolei nadzór nad
pacjentem ambulatoryjnym w formie teleporady
sprawować powinni oddelegowani do tego lekarze
podstawowej opieki zdrowotnej. Należy podkreślić,
że na gruncie przepisów art. 6 i 7 u.z.z.z. na obowiązkowe
badanie sanitarno-epidemiologiczne
kieruje właściwy dla miejsca pobytu państwowy
powiatowy inspektor sanitarny, a badanie lekarskie
przeprowadza lekarz podstawowej opieki
zdrowotnej. Trzeba też dodać, że obowiązkowym
badaniom sanitarno-epidemiologicznym podlegają
również ozdrowieńcy (art. 6 ust. 1 pkt 3 u.z.z.z.).
Piśmiennictwo:
1. W ocenie autorów ustawodawca powinien był dopełnić tego obowiązku przy okazji uchwalenia ustawy z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie systemu ochrony zdrowia związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz.U. 2020, poz. 567).
2. Zob. rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 14 marca 2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wykazu chorób powodujących powstanie obowiązku hospitalizacji (Dz.U. 2020, poz. 438).
3. Błąd ten został naprawiony przez ustawodawcę przy okazji uchwalenia ustawy z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie systemu ochrony zdrowia związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz.U. 2020, poz. 567). Z uznaniem należy podejść do prawidłowego wprowadzenia pojęcia „izolacji domowej” do krajowego porządku prawnego. Należycie zredagowano również treść art. 34 u.z.z.z., który pozwala poddać osobę chorą na chorobę zakaźną albo osobę podejrzaną o zachorowanie na chorobę zakaźną nie tylko obowiązkowej hospitalizacji czy izolacji, ale również izolacji w warunkach domowych.
4. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 marca 2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wykazu chorób powodujących powstanie obowiązku hospitalizacji (Dz.U. 2020, poz. 510).
5. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 marca 2020 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki w izolatoriach (Dz.U. 2020, poz. 539).
6. Enhorn vs Szwecja, skarga nr 56 529/00. Szerzej na ten temat: N. Karczewska-Kamińska: Przymus leczenia i inne interwencje bez zgody pacjenta. Warszawa, Wolters Kluwer Polska, 2018: 221; M. Nesterowicz: Prawo medyczne. Toruń, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa „Dom Organizatora”, 2016: 206.