Komentowany przegląd systematyczny stanowi istotny głos w dyskusji nad zasadnością stosowania osocza ozdrowieńców w terapii zakażenia SARS-CoV-2. W sytuacji, gdy nadal istnieją rozbieżności w wynikach badań nad wieloma terapiami przeciwwirusowymi, w tym remdesiwirem – jedynym lekiem o potwierdzonej w badaniach rejestracyjnych klinicznej skuteczności przeciwwirusowej, osocze ozdrowieńców stanowiło w wielu ośrodkach atrakcyjną opcję leczenia COVID-19. Nasuwa się zatem pytanie, czy wyniki metaanalizy Janiaud P. i wsp. mogą stanowić podstawę do zaniechania stosowania osocza ozdrowieńców w praktyce oraz dalszych badań nad tą terapią. Stanowisko takie zostało opublikowane przez amerykańskie National Institutes of Health 2 marca 2021 roku. Należy jednak podkreślić, że stanowisko europejskie jest zupełnie odmienne.
Problem jest jednak znacznie większy niż różnice w zaleceniach. Po ukazaniu się pracy Janiaud P. i wsp. został opublikowany przegląd systematyczny Klassena i wsp., w którym uwzględniono zarówno RCT, jak i badania obserwacyjne, i sformułowano odmienne wnioski.1 Stwierdzono bowiem zmniejszenie o 42% ryzyka zgonu w grupie chorych leczonych osoczem ozdrowieńców w porównaniu z chorymi, którym osocza ozdrowieńców nie podawano. W lutym 2021 roku opublikowano wyniki kolejnego RCT, w którym uzyskano zmniejszenie ryzyka wystąpienia ciężkiej choroby układu oddechowego u chorych na COVID-19 leczonych osoczem ozdrowieńców w porównaniu z grupą otrzymującą placebo.2
Wreszcie nie można pominąć wyników badania obserwacyjnego przeprowadzonego przez Salazara i wsp., którzy wykazali skuteczność wczesnej terapii osoczem ozdrowieńców zawierającym wysoki poziom przeciwciał anty-SARS-CoV-2.3
Doceniając wartość metaanalizy Janiaud i wsp., należy zatem zachować dystans i ostrożność w formułowaniu ostatecznych i jednoznacznych wniosków. Badania oceniające skuteczność terapii osoczem ozdrowieńców potwierdzają niestety obserwacje z badań innych terapii COVID-19, że wykazanie skuteczności jest niezwykle trudne z powodu niejednorodności danych, problemów ze zdefiniowaniem standardu terapeutycznego oraz wpływu bardzo wielu czynników zakłócających, zarówno biomedycznych, jak i organizacyjnych.
Do czasu przedstawienia jednoznacznych twardych dowodów skuteczności albo nieskuteczności proponuję uznać terapię osoczem ozdrowieńców za opcję terapeutyczną do rozważenia w początkowym okresie hospitalizacji chorego na COVID-19, przy założeniu, że osocze zawiera przeciwciała anty-SARS-CoV-2 w wysokim mianie.
Piśmiennictwo do komentarza:
Uwaga: podano wyłącznie prace opublikowane po dacie ukazania się przeglądu systematycznego P. Janiaud i wsp.1. Klassen S.A., Senefeld J.W., Johnson P.W. i wsp.: The effect of convalescent plasma therapy on COVID-19 patient mortality: systematic review and meta-analysis. Mayo Clin. Proc., 2021; https://doi.org/10.1016/j.mayocp.2021.02.008
2. Libster R., Perez Marc G., Wappner D. i wsp.: Early high-titer plasma therapy to prevent severe COVID-19 in older adults. N. Engl. J. Med., 2021; 384: 610–618
3. Salazar E., Christensen P.A., Graviss E.A. i wsp.: Significantly decreased mortality in a large cohort of coronavirus disease 2019 (COVID-19) patients transfused early with convalescent plasma containing high-titer anti-severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 (SARS-CoV-2) spike protein IgG. Am. J. Pathol., 2021; 191: 90–107
