Nie przez pryzmat wspólnoty, ale jednostki będą pamiętać Polacy obecną pandemię – uważa socjolog i filozof dr hab. Michał Wróblewski. Jednym z powodów jest niski poziom kapitału społecznego, czyli m.in. niskie poczucie przynależności do społeczeństwa.
Dr hab. Michał Wróblewski. Fot. Andrzej Romański
– Polacy są mniej wspólnotowi niż inne m.in. zachodnioeuropejskie społeczeństwa, a więc mniej wspólnotowo przeżywamy pewne kwestie, np. te związane z obecną pandemią. Będziemy ją bowiem pamiętać przez pryzmat jednostki, np. że kogoś bliskiego straciliśmy, a nie jako wydarzenie, które w jakiś sposób wpłynęło na nasze społeczeństwo – stwierdził profesor Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu i badacz Łukasiewicz – Centrum Oceny Technologii.
Pamięć społeczna – bo o tej socjologicznej koncepcji tu mowa – to idea mówiąca o tym, że pamiętają nie tylko jednostki, ale całe społeczeństwa. – Ta pamięć o pewnych ważnych dla danej zbiorowości wydarzeniach czy postaciach jest przekazywana z pokolenia na pokolenie i pełni funkcję konsolidującą, integrującą daną wspólnotę wokół pewnych wspólnych wartości czy przeżyć – tłumaczył socjolog.
Jednym z czynników wpływających na to, jak społeczeństwa zapamiętują pewne wydarzenia, jest poziom kapitału społecznego, na który składają się głównie: poziom zaufania do innych ludzi, poziom nawiązywania relacji z innymi ludźmi, poczucie wspólnotowości, angażowanie się we wspólnotę nie tylko w obrębie najbliższych przyjaciół i rodziny, ale również szerzej.
– W innych krajach europejskich, jak np. Niemcy, Włochy, Hiszpania, Czechy, można znaleźć zalążki pamięci społecznej w związku z COVID-19 – są tam m.in. organizowane uroczystości upamiętniające ofiary pandemii – organizowane i oddolnie, przez lokalne społeczności, i odgórnie, przez państwo. W Polsce są to oddolne, lokalne i pojedyncze przedsięwzięcia, m.in. organizowane przez samorządy, ale one nie składają się w jedną większą całość – wskazał Wróblewski.
Pytany o odgórne tworzenie pamięci społecznej – przez rządzących w ramach tzw. polityki historycznej – socjolog wskazał, że takich działań co do upamiętniania ofiar pandemii w Polsce nie ma.
– W polskim społeczeństwie nie ma potrzeby przeżywania tej tragedii na poziomie zbiorowym, np. w postaci uroczystości upamiętniających zmarłych czy stawiania pomników. Tym samym być może rządzący, dostosowując się do tych nastrojów społecznych, nie chcą nic robić w randze uroczystości państwowych – powiedział Wróblewski. – Z drugiej strony takie konstruowanie pamięci o pandemii może być politycznie niebezpieczne, bo może skłaniać do rozliczeń i refleksji, np. jak ochrona zdrowia poradziła sobie w tym czasie. Dlatego być może, domniemywam, wzbudzanie takiej pamięci społecznej nie byłoby wygodne dla szeroko rozumianych polityków wszelkich opcji.
Na pamięć społeczną wpływa jeszcze jedna okoliczność, związana z przestrzenią medialną i przeżywaniem informacji. – Żyjemy w takim obiegu medialnym, w którym nawet najtragiczniejsze wydarzenia mogą być łatwo przepalane wskutek szybkiej zmienności – wskazał. – My się bardzo mocno emocjonujemy wieloma rzeczami, ale na bardzo krótko. W związku z czym ta nasza uwaga i poziom emocji faluje od jednego wydarzenia do drugiego. A pandemia jest czasem ciągłego przeżywania tego zagrożenia, które już nam się znudziło, objadło. Mamy dużo więcej własnych problemów, ale i kolejnych medialnych sensacji.
