Zespół suchego oka (keratoconjunctivitis sicca, DES – dry eye syndrome)
Definicja: Wieloczynnikowa choroba filmu łzowego i powierzchni oka; powoduje dyskomfort, zaburzenia widzenia oraz niestabilność filmu łzowego; możliwe uszkodzenie struktur tworzących powierzchnię oka. Towarzyszy mu zwiększona osmolarność filmu łzowego i stan zapalny powierzchni oka. Zespół suchego oka spowodowany przez niedobory filmu łzowego
Przyczyny: pierwotny lub wtórny zespół Sjogrena, uszkodzenia gruczołu łzowego (np. rodzinna dysautonomia, nacieki zapalne, sarkoidoza, stany po radioterapii), bliznowacenie ujść gruczołu łzowego (np. pemfigoid bliznowaciejący), działanie niepożądane leków stosowanych ogólnie.
Objawy: dominuje nasilające się w ciągu dnia pieczenie, najbardziej uciążliwe wieczorem, po długotrwałej pracy wzrokowej; uczucie dyskomfortu, kłucia, „piasku” w oczach, zaczerwienienie powierzchowne, biała wydzielina śluzowa, mały/brak menisku łez przy dolnej powiece, zaburzenia widzenia, niekiedy światłowstręt.
Postępowanie:
1) niespecyficzne:
- unikanie przebywania w warunkach pogarszających stan miejscowy (np. dym papierosowy, wiatr, zimne lub suche powietrze)
- unikanie czynników nieswoiście drażniących (np. dym drzewny z grilla, ogniska), środków dezynfekcyjnych (np. pływalnie), farb i lakierów, smogu; noszenie okularów z szerokimi oprawami, odpowiednie umiejscowienie monitora komputera (10–20 stopni poniżej poziomu oczu)
- częste świadome mruganie
2) modyfikacja lub eliminacja stosowania leków nasilających objawy DES: przeciwhistaminowych, przeciwnadciśnieniowych (ß-adrenolityki, tiazydy, leki moczopędne), nasennych (np. pochodne benzodiazepiny) i przeciwdepresyjnych, a także doustnych środków antykoncepcyjnych.
Leczenie: preparaty sztucznych łez (należy pacjentowi uświadomić, że sztuczne łzy łagodzą objawy i stanowią jedynie substytucję łez, a nie leczenie przyczynowe; w przypadku podrażnienia oka zaleca się preparaty bez środków konserwujących; okresowo warto zmieniać preparaty na inne; na noc należy przepisać lek w postaci żelu, który utrzymuje się na powierzchni gałki ocznej przez dłuższy czas; zatyczki do punktów łzowych.